قوانین وصیت نامه در ایران
وصیت‌نامه یکی از اسناد حیاتی است که در آن فرد به طور قانونی تصمیمات مربوط به توزیع دارایی‌های خود پس از مرگ خود را مشخص می‌کند. این اسناد، امکان فراهم کرده تا افراد تأثیر خود را در توزیع اموال و ارث خود به نسل‌های آینده مشخص کنند و از بروز اختلافات و تضارب‌های احتمالی در آینده جلوگیری نمایند. در ایران، وصیت‌نامه‌ها مورد توجه قانونی قرار گرفته‌اند، اما با توجه به تغییرات قانونی و اجتماعی، مفاهیم و ضوابط مربوط به آن‌ها نیز تغییر کرده است. در ادامه این مقاله به شما خواهیم گفت قوانین وصیت نامه در ایران چیست. پس تا پایان این مقاله همراه ما باشید.
مفهوم و اهمیت وصیت‌نامه
وصیت‌نامه به عنوان یک اسناد حقوقی، حاوی تعلیمات و دستورات فرد در خصوص توزیع دارایی‌هایش پس از مرگ است. این اسناد معمولاً حاوی مواردی مانند تعیین وارثان، تقسیمات مالی، و نکات مربوط به نگهداری از فرزندان یا خواهران و برادران می‌باشد. اهمیت وصیت‌نامه در این است که اجازه می‌دهد به تمامی فرزندان، همسر یا دیگر افراد مرتبط ارثیه‌ی شخص به نسبت مورد علاقه‌ی شخص تقسیم شود.
انواع وصیت نامه
وصیت‌نامه‌ها از نظر موضوع و محتوا می‌توانند به چندین نوع تقسیم شوند، که این انواع بسته به نیازها و شرایط مختلف افراد متفاوت است. خوب است بدانید؛ انواع وصیت‌نامه شامل وصیت‌نامه دست‌نویس، سری، رسمی و شفاهی هستند. وصیت‌نامه دست‌نویس باید به خط و امضای وصیت‌کننده باشد و تاریخ تنظیم آن نیز ذکر گردد. وصیت‌نامه سری، هرچند ممکن است به خط موصی نباشد، اما حتماً باید به امضای موصی برسد و در اداره ثبت محل اقامت وی به امانت گذاشته شود. وصیت‌نامه محضری نیز از دیگر انواع وصیت‌نامه‌هاست که برای تنظیم آن کافی است به دفاتر اسناد رسمی مراجعه کرد. در ادامه به انواع مهم وصیت‌نامه‌ها اشاره می‌شود:
دست‌نویس
وصیت‌نامه دست‌نویس یا وصیت‌نامه عادی، سندی است که فرد موصی آن را به خط خود نوشته و در آن تصمیمات مربوط به توزیع اموال و دارایی‌ها و برخی امور پس از فوت خود را اعلام می‌کند. برای اعتبار وصیت‌نامه دستی، رعایت شرایط و ضوابط زیر الزامی است:نح
1. باید حتماً به خط خود وصیت‌کننده نوشته شده باشد. (با توجه به ماده 280 قانون امور حسبی، افراد بی‌سواد قادر به تنظیم وصیت‌نامه خودنویس نمی‌باشند.)
2. تاریخ تنظیم وصیت، از جمله روز، ماه و سال، باید به خط وصیت‌کننده موجود باشد.
3. وصیت‌کننده باید آن را امضا کند. (استفاده از مهر یا اثر انگشت به جای امضا مورد قبول نیست.)
4. برای اعتبار و استفاده از وصیت‌نامه دستی در محاکم، علاوه بر موارد بالا، باید به این نکته نیز توجه شود که طبق ماده 294 قانون امور حسبی، دادگاه بخش در آگهی‌هایی که برای اداره یا تصفیه ترکه یا تصدیق حصر وراثت صورت می‌گیرد، مشخص می‌کند که هر کس وصیت‌نامه‌ای از متوفی نزد او دارد، باید ظرف سه ماه به دادگاه ارسال شود و اگر طی این مدت ارسال نشود، اعتبار آن سقوط می‌کند.
سری
وصیت‌نامه رسمی یا محضری یکی از انواع وصیت‌نامه است که با حضور فرد در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می‌شود. این نوع وصیت‌نامه به مانند سایر اسناد رسمی، از اعتبار قانونی بالایی برخوردار است و می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری از اختلاف در تقسیم ارث ایفا کند. برخلاف وصیت‌نامه خودنویس و وصیت‌نامه سری، امکان تنظیم وصیت‌نامه رسمی برای افراد بی‌سواد نیز وجود دارد.
با ثبت رسمی وصیت‌نامه، نیاز به اثبات اصالت سند وصیت‌نامه در محاکم نیاز نخواهد بود. وصیت‌کننده مطمئن می‌شود که پس از فوتش، مفاد وصیت‌نامه تغییری نخواهد کرد. در صورت مخدوش شدن یا گم شدن وصیت‌نامه، همواره یک نسخه از آن در دفتر اسناد رسمی که وصیت‌نامه در آن تنظیم شده، موجود است.
رسمی
وصیت‌نامه سری، یکی دیگر از انواع وصیت‌نامه است که ترکیبی از وصیت‌نامه خودنویس (دست‌نویس) و وصیت‌نامه محضری (رسمی) می‌باشد. این نوع وصیت‌نامه می‌تواند به خط خود موصی (وصیت‌کننده) یا به خط فرد دیگری نوشته شود، اما باید حتما به امضای موصی برسد.
بر اساس ماده 280 قانون امور حسبی، افراد بی‌سواد نمی‌توانند وصیت‌نامه سری را تنظیم کنند. افرادی که قادر به صحبت کردن نیستند، برای تنظیم وصیت‌نامه سری باید آن را به خط خود نوشته و امضا کرده و در حضور مسئول دفتر اسناد رسمی، بنویسند که وصیت‌نامه متعلق به اوست و مسئول دفتر نیز باید صحت آن را تایید کند.
پس از تنظیم، وصیت‌نامه در اداره ثبت محل اقامت موصی یا در محل‌های دیگری که در آیین‌نامه وزارت دادگستری تعیین شده، به امانت گذاشته می‌شود و علت سری‌نام گذاشتن آن نیز همین امر است. این نوع وصیت‌نامه یک سند عادی است، اما سند ثبت امانت‌گذاری آن، سندی رسمی محسوب می‌شود که با امانت‌گذاردن آن، وصیت‌کننده به صحتش اقرار نموده و اثبات جعلی بودن و عدم اعتبار آن با مدعی عدم اعتبار می‌باشد.
شفاهی
وصیت شفاهی یکی از روش‌های تنظیم وصیت‌نامه است که در مواقع اضطراری مانند جنگ و زلزله، جایگزین تشریفات نوشتن وصیت‌نامه کتبی می‌شود. در این حالت، شخص می‌تواند در حضور دو شاهد به‌طور شفاهی وصیت خود را اعلام کند و یکی از شاهدان باید مفاد وصیت را به همراه تاریخ روز، ماه و سال ثبت کند و به حضور حاضرین اطلاع دهد. اما اگر وصیت‌کننده تا زمان عادی شدن شرایط محیط در قید حیات باشد، باید وصیت‌نامه خود را با رعایت تشریفات صحیح قانونی تنظیم کند.
قوانین وصیت‌نامه در ایران
طبق ماده ۸۴۳ قانون مدنی، هر شخص تنها می‌تواند حداکثر یک سوم از اموال خود را در وصیت‌نامه تعیین کند. در صورتی که این میزان بیشتر از مالکیت خود اشغال شود، وصیت تنها در صورت تأیید توسط وارث معتبر است. اگر وصیت‌نامه توسط وارثین رد شود، آن باطل محسوب و لازم است مورد تأیید نباشد.
محدودیت‌ها و مسائل قانونی
اگرچه وصیت‌نامه در ایران قانونی است، اما تعدادی از محدودیت‌ها و مسائل قانونی وجود دارد که باید مدنظر قرار گیرد. به عنوان مثال، وصیت‌نامه نمی‌تواند مواردی را که با شریعت اسلامی و قوانین کشور در تناقض باشد، شامل شود. همچنین، وصیت‌نامه‌ها باید با رویه‌ها و فرآیندهای قانونی کشور سازگار باشند.
روند تصویب و اجرای وصیت‌نامه
روند تصویب و اجرای وصیت‌نامه در ایران بر اساس قوانین مربوطه انجام می‌شود. برای اعتبار و اجرای وصیت‌نامه، عموماً لازم است که اسناد مربوطه توسط دادگاه تأیید شود. پس از مرگ فرد، مجریان مسئولیت اجرای وصیت‌نامه (معمولاً وکلای فرد یا مدیران تعیین‌شده) باید اسناد را به دادگاه ارائه کنند تا تأیید شود و بر اساس آن اقدامات لازم صورت گیرد.
نحوه نوشتن وصیت نامه
وصیت‌نامه برای موضوعاتی مانند مواد مخدر یا مشروبات الکلی باطل است، زیرا موادی که موضوع وصیت می‌شوند باید منافع عقلایی و ارزش مادی داشته باشند و غیرمشروع نباشند، مانند وصیت کردن یک قطعه زمین.
وصیت‌کننده حتی با اجازه مالک دیگری، نمی‌تواند مال آن شخص را موضوع وصیت قرار دهد، زیرا باید خود مالک آن چیزی باشد که وصیت می‌کند. اما می‌توان مالی را که در آینده به وجود می‌آید، مانند میوه‌ی درختی که بعداً ثمره می‌دهد، موضوع وصیت قرار داد.
وصیت‌کننده باید دارای کمال (عقل و بلوغ) باشد و از روی اختیار وصیت کند؛ به عبارت دیگر، وصیت شخص مُکره صحیح نیست.
در تنظیم وصیت‌نامه، فرد باید آگاه باشد که بعضی از واجبات مانند حج واجب‌شده و بدهکاری حقوقی مانند خمس و زکات و مظالم که ادا کردن آن‌ها واجب است، باید از اصل مال پرداخت شود.
وصیت‌کننده نمی‌تواند وراث را به طور کامل از ارث محروم کند؛ به عبارت دیگر، وصیت‌کننده نمی‌تواند تمام اموال خود را به یک نفر هدیه دهد یا از ارث برخی از وراث خود صرف نظر کند. در صورتی که چنین اقدامی صورت گیرد، وصیت‌نامه فقط تا یک سوم اموال وی اعتبار دارد و نافذ است. اگر وصیت‌نامه برای کل اموال باشد و دیگر وراث با آن مخالفت کنند، مفاد وصیت‌نامه نسبت به دو سوم دیگر اموال صحیح نخواهد بود. به عبارت دیگر، هر فرد می‌تواند تا یک سوم اموال خود را به هر نحوی که بخواهد وصیت کند و پس از فوت، دو سوم دیگر اموال بر اساس قوانین ارث، میان ورثه تقسیم می‌شود.
نکته مهم در اینجا این است که بدهی‌های وصیت‌کننده باید در ابتدا تسویه شود و سپس مابقی اموال بین ورثه تقسیم می‌شود.
در آخر، وصیت‌نامه به عنوان یک ابزار حقوقی مهم در ایران توجه زیادی را به خود جلب کرده است. با این حال، برای اطمینان از اعتبار و اجرای صحیح وصیت‌نامه، لازم است که مراحل مربوطه با دقت و با رعایت قوانین مربوطه انجام شود. با توجه به اهمیت مسائل مالی و ارثی، اندیشیدن به وصیت‌نامه به عنوان یک بخش از برنامه‌ریزی مالی و حقوقی خود، ضروری است.
برای مطالعه مقاله‌های بیشتر و بهتر به مجله اینترنتی بانو وان مراجعه کنید.
لطفا پیج اینستاگرام و کانال تلگرام بانو وان را دنبال نمایید.
قوانین وصیت نامه در ایران
انواع طلاق – معرفی 9 نوع طلاق
